انواع دررفتگی مفاصل، علائم و درمان آنها

مفصل چیست و چگونه عمل می‌کند؟

مفصل، محل اتصال دو یا چند استخوان است که به وسیله‌ی بافت‌های مختلفی مانند غضروف، رباط، تاندون و کپسول مفصلی در کنار هم نگه داشته می‌شوند. غضروف، سطح انتهایی استخوان‌ها را می‌پوشاند و به حرکت روان و بدون اصطکاک آنها کمک می‌کند. رباط‌ها، استخوان‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند و از مفصل در برابر کشش و ناپایداری محافظت می‌کنند. تاندون‌ها، عضلات را به استخوان‌ها متصل می‌کنند و به حرکت مفصل نیرو می‌بخشند. کپسول مفصلی نیز، کیسه‌ای است که مفصل را احاطه می‌کند و حاوی مایع مفصلی است که به لغزندگی و تغذیه مفصل کمک می‌کند.

حركة مفصل در جهت‌های مختلف، توسط عضلات و تاندون‌ها انجام می‌شود. دامنه حرکتی هر مفصل، توسط شکل و ساختار آن و همچنین توسط رباط‌ها و عضلات اطراف آن محدود می‌شود.

دررفتگی مفصل چیست؟

دررفتگی مفصل زمانی اتفاق می‌افتد که سر استخوان از حفره مفصلی که در آن قرار دارد خارج می‌شود. این امر می‌تواند به دلیل آسیب به رباط‌ها، کپسول مفصلی یا عضلات اطراف مفصل، یا به دلیل حرکات ناگهانی و شدید مانند زمین خوردن، تصادف یا ضربه مستقیم به مفصل رخ دهد.

انواع دررفتگی مفصل

دررفتگی مفصل می‌تواند در هر مفصلی از بدن اتفاق بیفتد، اما برخی از مفاصل بیشتر در معرض دررفتگی هستند. شایع‌ترین انواع دررفتگی مفصل عبارتند از:

• دررفتگی شانه:شانه، متحرک‌ترین مفصل بدن است و به همین دلیل بیشتر از سایر مفاصل در معرض دررفتگی قرار دارد. دررفتگی شانه معمولاً به دلیل حرکات ناگهانی و شدید بازو مانند زمین خوردن یا پرتاب توپ رخ می‌دهد.
  
   
• دررفتگی لگن:لگن، مفصل ثابتی است که وزن بدن را تحمل می‌کند. دررفتگی لگن معمولاً در افراد جوان، به خصوص ورزشکاران، در اثر ضربه مستقیم به لگن یا زمین خوردن شدید رخ می‌دهد.
  
   
• دررفتگی زانو:زانو، مفصل پیچیده‌ای است که از استخوان‌ها، غضروف‌ها، رباط‌ها و تاندون‌های مختلفی تشکیل شده است. دررفتگی زانو معمولاً به دلیل حرکات ناگهانی و چرخشی پا مانند تکل در فوتبال یا اسکی رخ می‌دهد.
  
   
• دررفتگی مچ پا:مچ پا، مفصل مهمی است که به حفظ تعادل و ثبات بدن در هنگام راه رفتن و دویدن کمک می‌کند. دررفتگی مچ پا معمولاً به دلیل پیچ خوردن پا مانند زمین خوردن روی سطوح ناهموار رخ می‌دهد.
  
   
• دررفتگی انگشتان دست و پا: انگشتان دست و پا نیز می‌توانند در اثر ضربه مستقیم یا حرکات ناگهانی دچار دررفتگی شوند.

علائم دررفتگی مفصل

علائم دررفتگی مفصل بسته به مفصل آسیب‌دیده و شدت آسیب متفاوت است. برخی از علائم شایع دررفتگی مفصل عبارتند از:

• درد شدید: درد ناگهانی و تیز در مفصل آسیب‌دیده
• تورم: تورم و التهاب در اطراف مفصل
• ناتوانی در حرکت: عدم توانایی در حرکت دادن مفصل در جهت‌های عادی
• دفرمه شدن مفصل: تغییر شکل ظاهری مفصل
• احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن: بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در ناحیه اطراف مفصل آسیب‌دیده
• صدای تق تق یا ضربه : شنیدن صدای تق تق یا کلیک

تشخیص دررفتگی مفصل

پزشک برای تشخیص دررفتگی مفصل، از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

• معاینه فیزیکی: پزشک ناحیه آسیب‌دیده را معاینه می‌کند تا محل درد، تورم، تغییر شکل و محدودیت حرکتی را بررسی کند.
• تصویربرداری اشعه ایکس (X-ray): اشعه ایکس به پزشک کمک می‌کند تا ببیند آیا استخوان از جای خود خارج شده است و همچنین به بررسی وجود شکستگی‌های احتمالی استخوان کمک می‌کند.
• سی‌تی‌اسکن (CT scan) یا ام‌آر‌آی (MRI): در برخی موارد، ممکن است پزشک برای بررسی دقیق‌تر آسیب به رباط‌ها، تاندون‌ها و سایر بافت‌های نرم اطراف مفصل، از سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی استفاده کند.

درمان دررفتگی مفصل

هدف اصلی درمان دررفتگی مفصل، بازگرداندن استخوان به جای خود (جا انداختن مفصل) و سپس، کاهش درد و تورم و بهبود عملکرد مفصل است.

• جا انداختن مفصل (Reduction): این کار باید توسط پزشک متخصص و به سرعت انجام شود. پزشک با استفاده از تکنیک‌های خاصی، استخوان را به جای خود باز می‌گرداند. در برخی موارد، ممکن است برای جا انداختن مفصل نیاز به بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی باشد.
• بی‌حرکتی مفصل: پس از جا انداختن مفصل، ممکن است پزشک برای جلوگیری از حرکت مفصل و کمک به بهبودی، از آتل، اسپلینت یا گچ استفاده کند. مدت زمان بی‌حرکتی مفصل بسته به نوع دررفتگی و شدت آسیب متفاوت است.
• فیزیوتراپی: پس از برداشتن آتل یا گچ، پزشک ممکن است فیزیوتراپی را برای بیمار تجویز کند. فیزیوتراپی به تقویت عضلات اطراف مفصل، بهبود دامنه حرکتی و جلوگیری از سفتی مفصل کمک می‌کند.
• داروها: پزشک ممکن است برای کاهش درد و التهاب داروهای مسکن و ضدالتهاب تجویز کند.
• یخ درمانی: استفاده از کمپرس سرد در ناحیه آسیب‌دیده در چند روز اول پس از دررفتگی می‌تواند به کاهش درد و تورم کمک کند.

عوارض دررفتگی مفصل

دررفتگی مفصل می‌تواند منجر به عوارض زیر شود:

• آسیب به رباط‌ها، تاندون‌ها و عروق خونی: دررفتگی مفصل می‌تواند باعث کشش یا پارگی رباط‌ها و تاندون‌های اطراف مفصل شود. همچنین ممکن است عروق خونی و اعصاب اطراف مفصل آسیب ببینند.
• آرتروز: دررفتگی مکرر مفصل می‌تواند منجر به آسیب به غضروف مفصلی و در نتیجه، بروز آرتروز شود.
• بی‌ثباتی مفصل: در برخی موارد، دررفتگی مفصل می‌تواند باعث ناپایداری مفصل شود و احتمال دررفتگی مجدد مفصل را افزایش دهد.
• عفونت: در موارد نادر، دررفتگی مفصل می‌تواند منجر به عفونت مفصل شود.

پیشگیری از دررفتگی مفصل

پیشگیری از دررفتگی مفصل همیشه ممکن نیست، اما با رعایت نکات زیر می‌توانید خطر ابتلا به آن را کاهش دهید:

• گرم کردن بدن قبل از ورزش: گرم کردن بدن قبل از انجام فعالیت‌های ورزشی به افزایش انعطاف‌پذیری عضلات و رباط‌ها کمک می‌کند و خطر آسیب‌دیدگی را کاهش می‌دهد.
• تقویت عضلات: داشتن عضلات قوی اطراف مفاصل به ثبات مفصل کمک می‌کند و خطر دررفتگی را کاهش می‌دهد.
• استفاده از وسایل ایمنی: استفاده از وسایل ایمنی مانند پد زانو، آرنج بند و مچ بند در هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی پربرخورد می‌تواند به محافظت از مفاصل کمک کند.
• حفظ تعادل: حفظ تعادل خوب به ویژه در سنین بالا می‌تواند از زمین خوردن و در نتیجه، دررفتگی مفصل جلوگیری کند.

نتیجه‌گیری

دررفتگی مفصل، آسیبی است که می‌تواند در هر مفصلی از بدن رخ دهد. علائم شایع دررفتگی مفصل شامل درد شدید، تورم، ناتوانی در حرکت و تغییر شکل ظاهری مفصل است. تشخیص دررفتگی مفصل با معاینه فیزیکی و تصویربرداری انجام می‌شود. درمان دررفتگی مفصل شامل جا انداختن مفصل، بی‌حرکتی مفصل، فیزیوتراپی و دارو درمانی است. دررفتگی مفصل می‌تواند منجر به عوارضی مانند آسیب به بافت‌های اطراف مفصل، آرتروز و بی‌ ثباتی مفصل شود.